Tuvalet Eğitimi – UZMAN PSİKOLOG Havva Betül ÖZOĞUL

TUVALET EĞİTİMİ

Bu eğitim bir çocuğun ebeveyni ile birlikte deneyimleyeceği en zor gelişimsel basamaktır. Çocuk bu eğitim ile özerkliğe doğru ilerliyor, birey olmaya başlıyor.

Tuvalet eğitimi denilince akla çocuklar geliyor oysa ki bu eğitim tek taraflı olmamakla birlikte hem annenin yada bakan kişinin , çocuğun hatta ev ortamının bu eğitime hazır olması gerek. Bu dediklerimi tek tek açacak olursak ;

Anne yada bakıcı her kim eğitimi verecek ise onun psikolojik ve fizyolojik olarak hazır olması gerekiyor. Çünkü bu süreç sabır ve uğraşı gerektiren bir süreçtir.

Ev ortamında, yeni bir kardeşin doğması yada çok kısa süre içerisinde doğacak olması verilen ve öğretilen tüm becerilerin gerilemesine yol açabilmektedir. Taşınma, ev değişikliği de çocuğun var olan düzeninin bozulması, yeni bir ortama adaptasyon da sıkıntı yaşamasına sebep olacaktır.

Gelelim çocuğun hazır olmasına. Çocuğumuzun tuvalet eğitimine hazır olduğunu nasıl anlarız. Burada dikkat edilmesi gereken nokta iyi bir gözlemci olmamiz lazım. Tuvalet eğitimine başlamak için çocuğun fiziksel, menta(bilişsel) ve psikolojik olgunlaşmasının dikkate alınması önemlidir.

Bu süreçte bilmemiz gereken önemli bir kas var oda Sfinkter kasi. Bu kas insan vücudunda bulunan halkasal kaslardir. Dış anal sfinkter kası istemli olarak çalışır. Bağırsağın sonunda yeterli miktarda dışkı biriktirdiğinde tuvalete çıkma ihtiyacı hissedilir. Tuvalete çıktığımız anda bu kas gevşek kalır ve dışkılama gerçekleşir. Çocuğun bu kasinin gelişmiş olması gerekiyor. Eğer ki çocuğunuz iki saat süreyle kuru kaliyorsa, yürüme ve çömelme gibi motor becerileri yapabiliyorsa, fiziksel olarak hazır oluşluğunu gösteren bu belirtiler anal sfinkter kas kontrolünü kazandığınin göstergesidir.

Çocuğun menta(bilişsel)l olarak hazır olduğunu gösteren işaretler, idrar ve dışkı yapmaya istekli olması, tuvalete gitmek istemesi, davranışları taklit etme ve emirlere uyma gibi bilişsel becerileri kazanmasıdır.

Çocuğun psikolojik hazır oluşluğu, ebeveyni memnun etmek istemesi, tuvalette sıkılmadan oturabilmesi, diğer aile bireylerinin tuvalet alışkanlıklarını merak etmesi ve bezi kirlendiğinde rahatsız olma durumu.

Çocuğumun hazır olduğunu nasıl anlarım?

Öncelikle çocuk tuvalete olan merakinin olması,

Lazımlık veya oturağına ilgi gösteriyor olması,

Koltuk, perde, kapı arkalarında bezine kakasını gizlenerek yapıyor olması ve işi bittiğinde bezinden rahatsiz oluyor olması,

Bezi ıslandığında rahatsız olması,

İç çamaşırı giymek istemesi,

Tuvaletinin geldiğini fark ediyor olması, konuşmasa bile işaret yoluyla ifade edebiliyor olması,

Gün içerisinde bezi en az iki saat kuru kalabiliyor olması,

Kısa bir uykudan sonra bezi kuru kalkabiliyor olması,

Annenin iyi bir gözlemci olarak çocuğun ne kadar sıklıkla kaka yaptığını bilmesi lazım çünkü bazı çocuklar günde 2-3 kez, bazıları ise 2-3 günde bir kez kaka yaparlar. Burada anneye veya bakan kişiye iş düşmektedir, bu aralıkların düzenli olarak tekrarlanması ve ne zaman yapılacağınin bilinmesi,

Yukarıda sayılan maddelerin büyük çoğunluğunu yerine getirebiliyorsa, çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğu söylenebilir. Bu belirtiler olmadan eğitime başlanmalıdır.

Son yıllarda bu konuda yapılan çalışmalarda çocukların büyük bir kısmı 18-24 aydan itibaren bu eğitime başlamak için gerekli olgunluğa erişmiş iken , bazı çocuklar ise 4 yaşına kadar bu olgunluğa ulaşamamıştır. Genellikle kizlar erkeklere göre daha erken tuvalet alışkanlığı ni edinirler çünkü kizlar erkeklere göre daha erken kaslarını kontrol etmeyi öğrenirler. Kizlar genellikle 2,5 yaş erkekler ise 3 yaş civarında bu kas kontrolünü sağlayabilirler. Eğitime çok erken başlamak ileride çocukta dışkılama problemlerine, çok geç başlamak ise özgüven ve bağımsız hareket edebilme sorununa yol açabilmektedir.

Komşunuzun çocuğu- kuzeni – arkadaşı bu eğitimi daha erken tamamlamış olabilir ama sizin çocuğunuz için bu eğitimi alma zamanı henüz gelmemiş bile olabilir. Kıyaslama yapılmamalı çünkü her çocuğun gelişimi, olgunluğu, idrak etme anlama zamanı farklıdır. Eğer çocuk eğitimi istemiyor tepkili ise ısrar edilmemelidir. Eğitime ara verilip 1 ay kadar beklenmelidir. Sonra tekrar denenmeli.

ANNE – BABALARA ÖNERİLER

Eğitime başlamadan tuvalet eğitimi hakkında bilgi verilmeli bu bilgi oyun esnasında sevdiği bir bebeği yada süper kahraman üzerinde gösterilerek anlatılmalı. Mesela, eveeet bu güzel altı bezli bebeğimiz artık büyümüş abla olmuş her abla gibi bununda artık bezini cikarmasi ve işşisi yada kakası geldiğinde lazimliğa yapması gerekiyor. Oyuncak bebeğin bezini çıkarın ve onu lazimliga tuvaletini yapıyor gibi otutturun. Hatta tüm bu evreleri çocuğunuzdan yardım alarak yapın.

İlk etapta lazimlik ile baslanmasini öneriyoruz çünkü çocuklarda tuvalete oturma gibi korkular olabiliyor hatta şifon ile birlikte kendilerinin de içine çekileceğini düşünebiliyorlar. Kendilerinden bir parçayı birakmaktan korkuyor olabilirler.
Lazimliğa alıştıktan sonra klozete geçilebilir yalnız burada önemli bir durum var klozete oturunca ayağının altına destek konulmalı ki ıkınma esnasında destek alması ve ayağının boşlukta asılı kalmayıp yükseltiden destek alıp güven duygusu yaşaması lazım.
Tuvalet ve kaka ilişkisini ona daha iyi anlatmak için, dolu bezini tuvalete bosaltabilir ve sifona kendisi basıp güle güle kankalar diyebilirsiniz tabi korkmuyorsa.
Piyasa da tuvalet eğitimi ile ilgili çeşitli kitaplar mevcut gerektiği takdirde onlardan da yardım alabilirsiniz.
Bu eğitim aşama aşama olmalı, önce gündüz bezsiz dolaşmali ama yatarken gece bağlanmalı çünkü gece eğitimi gündüz başarı sağlandığında daha kolay olmaktadir.
Gündüz bezsiz dolaşırken kacirmalar olacaktır sabredilmeli, çocuğa yapması gerekenler hatirlatilmali ve yardıma ihtiyaç duyduğu her an gelinecegi hatirlatilmali,
Ebeveynler olarak bu süreçte sabırlı olunmalı, karşılaşılabilecek her türlü aksiliklere karşı olumlu ve yapıcı bir tutum içinde olunmalı. Altina kaçırdığında kizmamali, desteklenmeli.
Bazı araştırmalar bizlere annenin baskıcı bir tutum izlemesi durumunda çocuğun ileride inatçı, cimri ve yıkıcı kişilik özellikleri gösterebileceğini söylemektedir.
Çocuklar siz tuvaletteyken sizi izlemek isteyebilirler buna mahremiyet açısından izin vermeyin yalnız kıyafetleriniz ile oturup ve ne yaptığınızı anlatabilirsiniz,

Çocuğunuza da özel bölgelerini başkalarının yanında açmaması gerektiğini, kıyafetini heryerde çıkarmaması gerektiğini öğretin ki mahremiyet duygusu gelişsin.
Başarılı olunan durumlarda ödül sistemini abartmayın pahalı oyuncaklar, büyük eşyalar gibi ona sıcacık gülümsemeniz sevecen sarılmanız ve kocaman bir aferin yetecektir.
Kakadan sonra el temizliği ve hijyeni unutmayın,
Uykudan 1 – 2 saat önce sıvı tüketimini kesip, yatmadan önce de mesane boşaltımını sağlayın.

UZMAN PSİKOLOG Havva Betül ÖZOĞUL

RANDEVU İÇİN: 0322 458 0 458 VE 0507 204 61 82

Kaynaklar

1. Koç I, Camurdan AD, Beyazova U, Ilhan MN, Sahin F. Toilet training in Turkey: the factors that affect timing and duration in different sociocultural groups. Child Care Health Dev 2008; 34: 475-481.

2. Gorski PA. Toilet Training Guidelines: Day Care Providers – The Role of the Day Care Provider in Toilet Training. Pediatrics 1999a;103(6):1367-1368.

3. Wong DL, Perry SE, Hockenberry MJ, Lowdermilk DL. Maternal Child Nursing Care. Third Edn. Mosby Inc., St. Louis 2006. p.1096-1097.

4. www.e-psikiyatri.com.tr

5. Haluk; ve diğerleri, Çocuk ve Ergen Eğitiminde Anne Baba Tutumları, Timaş Y. İstanbul, 2010.